Abdülhamit Han Camii (Kahramanmaraş’ın Tarihi Mabedi)

Abdülhamit Han Camii, Kahramanmaraş’ın Onikişubat ilçesinde, Abdülhamit Han Mahallesi’nde, Mercimek Tepe Caddesi üzerinde muazzam bir şekilde yükselir. Bu görkemli yapı, 1993-2010 yılları arasında hayırseverlerin katkılarıyla inşa edilmiş olup, Cumhuriyet dönemi eserleri arasında önemli bir konuma sahiptir.

Mimari Şaheser ve Sanat İncisi

Caminin mimari projesini H. Mehmet Güneri, statik projelerini ise Aslan Genç hazırlamıştır. Sanat ve zanaatın ustaları ise caminin her bir detayını özenle işlemiştir. Mermer işleri Nihat Kartal, vitray işleri Abdulkadir Aydın, hüsn-ü hat yazıları Arif Yücel, kalem işi süslemeleri ise Erkan, Emre ve Emin Büyükçapar kardeşler tarafından gerçekleştirilmiştir.

Kültürel Değerler ve Osmanlı İzleri

Abdülhamit Han Camii, Kahramanmaraş’ın tarihî dokusunu yansıtan bir simge olmanın ötesinde, Osmanlı mimarisinin önemli bir örneğidir. Mimari detayları ve sanat eserleriyle, ziyaretçilerini tarihi bir yolculuğa çıkarır. Bu muhteşem yapı, sadece bir ibadet yeri olmanın ötesinde, Kahramanmaraş’ın kültürel mirasını ve Osmanlı döneminin izlerini yaşatır.

Cami ile beraber Kur’an kursu, kütüphane, internet salonu, taziye evi, morg, gasilhâne, helâ, şadırvan, abdest muslukları, kapalı otopark, sergi salonu, sağlık ocağı, farklı boyutlarda mağaza ve dükkânlar, botanik bahçesi ve seyir terası da yapılarak bir külliye şeklinde tasarlanmıştır. Yapı topluluğunun merkezini cami oluşturmaktadır. Caminin bir de bodrum katı bulunmaktadır.

Yapı, merkezi plânlı camiler grubuna girer. Kare planlı olan yapı, dıştan 57.50 x 57.50 m. ölçülerinde olup, harim, avlu ve son cemaat yeri ile ha-rimin köşelerine yerleştirilen üçer şerefeli dört minareden oluşur. Abdülhamit Han Camii, klâsik dönem Osmanlı mimari özellikleri taşıyan “Selatin Camiler” formunda inşâ edilmeye çalışılmıştır. Fakat klâsik dönem Osmanlı camilerinde gördüğümüz revaklı avlu şemasına, Abdülhamit Han Camii’nde yer verilmemiştir; bu durum yapının mimari bütünlüğünü zayıflatmaktadır.

Betonarme olarak yapılan caminin cephe duvarları kesme taş, iç duvarları ise traverten mermerle kaplanmıştır. Caminin yapımında oldukça temiz ve itinalı bir işçilik görülür. Harimin kuzeyine yerleştirilen son cemaat yeri on kubbeyle kapatılmış olup, örtü sis-temi sivri kemerler yardımıyla güneyde duvara, kuzeyde onbir sütun üzerine istinat ettirilmiştir.

Estetik ve İşlevsellik Bir Arada

Harim kısmına, kuzey cephe duvarının ortasından iki, doğu ve batı cephe duvarları-nın ortasından birer adet olmak üzere toplam dört adet cümle kapısından girilir. Kare plâna sahip olan harim kısmı, 46.00 x 46.00 m. ölçülerinde olup dört yarım kubbeli merkezî plân şemasına sahiptir. İç mekân, ortada sivri kemerler yardımı ile dört fil ayağının üzerine oturan ve köşelerden pandantiflerle geçilen 22.00 m. çapında ve 46.00 m. yüksekliğinde merkezî kubbeyle kapatılmıştır. Merkezî kubbe dört yarım kubbeyle desteklenerek harim kısmı genişletilmiştir. Çapraz eksenlerdeki köşeler ise, yine pandantiflerle geçilen birer küçük kubbeyle örtülmüştür.

Merkezî kubbe sekizgen kasnak üzerinde yükselmektedir. Örtü sisteminde, Klâsik Osmanlı cami mimarisinin özelliklerinden olan pramidalleşme görülür. Harimin doğu, batı ve kuzey tarafına çift katlı mahfil yerleştirilmiştir. Harim kısmı, duvarlarda ve kubbe kasnağında açılan toplam 185 adet pencereyle aydınlatılmıştır. Kıble duvarının ortasında mukarnas kavsaralı mermer mihrap ile mihrabın batı tarafında mermer minber yer alır. Yine mermer müezzin mahfili ise harimin kuzey tarafına yerleştirilmiştir. Harimin köşelerinde bulunan dört minare, üçer şerefeli olup 88.33 m. yüksekliğe sahiptir; kuzeydoğu köşedeki minare asansörlü yapılmıştır.

Camide oldukça zengin kalem işi, taş, mermer, çini, vitray ve ahşap bezemeye yer verilmiş olup, klâsik dönem Osmanlı süsleme özelliklerini yansıtmaktadır. Ayrıca yapıda ağırlıklı olarak Kur’ân-ı Kerîm’den alınmış âyet kitabeleri ile Kelime-i Tevhid ve Esma’ül Hüsnâ’ya da yer verilmiştir.

Abdülhamit Han Camii’n plân şemasında, Mimar Sinan’ın “Çıraklık” eseri olan İstanbul Şehzade Camii’nin (1544-1548) yansımaları görülmekle beraber, bu yapıda yarım kubbeleri destekleyen eksedralara yer verilmemiştir. Abdülhamit Han Camii’nde, daha çok Dulkadir Beyliği dönemine ait Elbistan Ulu Camii’nin (1515-1522) plân şemasının etkileri ile karşılaşmaktayız.

Ayrıca Abdülhamit Han Camii’nde harimin köşelerine yerleştirilen üçer şerefeli dört minaresiyle de Mimar Sinan’ın “Ustalık” eseri olan Edirne Selimiye Camii’nden (1569-1575) etkilendiği anlaşılmaktadır. Diğer taraftan harimin ölçülerinde ve merkezî kubbe yüksekliğinde 46.00 m. ye yer verilmesi, Kahramanmaraş’ın trafik kodu (46) olup şehri simgelemektedir.

Fotoğraf

Kaynakça

Mehmet ÖZKARCI
ksu.edu.tr