Acemli (İskender Bey – Şehit Evliya) Camii

Acemli Camii, Onikişubat İlçesi Şehit Evliya (Acemli) Mahallesi, Sütçü İmam Sokak’ta yer alır. Kaynaklara göre, Bayazıtoğulları’ndan Hacı Abdullah Bey’in oğlu İskender Bey XVII. yüzyılın ortalarına doğru, Acemli (Şehit Evliya) Mahallesi’’de kendi ismiyle anılan cami ve medreseden oluşan bir külliye inşâ ettirmiştir. Ahşap kirişlemeli, düz toprak damlı olduğu belirtilen cami harabe bir durumda iken yıkılarak yerine, Mahkeme-i Şer’iyye’de müsteşarlık yapan Hacı İbrahim Evliya Efendi tarafından Mimar M. Ali Kapıkaya’ya 1330-1332 / 1912-1914 yılları arasında bugünkü cami yaptırılmıştır. Camideki inşâ kitabeleri mihrap, cümle kapısı ve avlu kapısında yer almaktadır. Önceki camiden hiçbir kalıntı günümüze gelmemiştir. Vakıfların Şahsiyet Kayıt Defteri’nde yapının adı, “Hacı İskender Cami-i Şerifi” ve “Acemli Cami-i Şerif-i” şeklinde geçmektedir.

Orijinal özelliklerini muhafaza eden cami, 1963 ve 1987 yıllarında Vakıflar Genel Müdürlüğü tarafından tamir edilmiştir. Yapı, tek kubbeli camiler grubuna girer. Cami; dıştan 13.90 x 13.90 m. boyutlarında harim, kuzey tarafına yerleştirilen 3.90 x 13.90 m. ölçülerinde üç kubbeli son cemaat yeri ve kuzeydoğu köşesinde yer alan tek şerefeli minareden oluşur. Yapının inşasında sarımtırak renkte kesme taş malzeme kullanılmıştır.

Cami, su basmanı üzerine inşâ edilerek yapıya fevkânî bir görünüş kazandırılmıştır. Avludan son cemaat yerine altı basamaklı taş merdivenle çıkılır. Yanları kapalı olan son cemaat yeri, köşelerden pandantiflerle geçilen üç kubbeyle örtülmüştür. Örtü sistemi sivri kemerler yardımıyla güneyde duvara, kuzeyde iki duvar payesi ile iki haçvari biçiminde payeye istinat etmektedir.

Harim kısmına, kuzey duvarının ortasında açılan yuvarlak kemerli kapıdan girilir. İçten 13.75 x 13.75 m. ölçülerinde olan harim, köşelerden tromplarla geçilen kubbeyle kapatılmıştır. Kubbe, sekizgen kasnak üzerinde yükselmekte ve kasnak profi lli silmeli sekiz payanda ile desteklenmektedir. Tromplar arasında kalan duvar yüzeyleri sağır sivri kemerlerle hareketlendirilmiştir. İç mekâna aydınlık toplam otuzüç (33) pencereyle sağlanmıştır.

Kesme taş mihrap, kıble duvarının ortasına ve kapının eksenine yerleştirilmiştir. Mihrabın batı tarafına ise sekiz basamaklı ahşap minber yerleştirilmiştir. Harimin kuzey tarafında ve cümle kapısının üst kısmında, ahşap müezzin mahfili yer alır. Tek şerefeli kesme taş minare, son cemaat yerinin kuzeydoğu köşesine yerleştirilmiştir. Minareye kaidenin kuzey kenarında açılan basık kemerli kapıdan girilir.

Yapıda, eklektik üslûbun özelliklerini yansıtan bezemelerle karşılaşmaktayız. Caminin cephe duvarlarında, örtü sisteminde, harime girişi sağlayan cümle kapısı ile mihrabında ve minaresinde oldukça zengin süslemeler görülür. Ayrıca harimin kubbesinin eteği ve göbek kısmı kalem işi tekniğinde yapılan çeşitli geometrik motiflerle bezenmiştir. Caminin mihrap, cümle kapısı ve avlu kapısında inşâ ve âyet kitabelerine yer verilmiştir.

Fotoğraf

Kaynakça

Başbakanlık Osmanlı Arşivi, İbnü’l- Emin Evkaf Tasnifi , Nu: 835.

Vakıflar Genel Müdürlüğü Arşivi, Defter Nu.: 609, Sahife: 264, Sıra Nu: 316.

Vakıflar Genel Müdürlüğü Arşivi, Şahsiyet Kayıt Defteri, Esas Nu: 168, 426, Sıra Nu: 4, 510.

Vakıflar Genel Müdürlüğü Arşivi, Dosya Nu: 46.01. 01/2 Kahramanmaraş İl Müftülüğü Arşivi, Kod Sıra Nu: 46.00/ 811 /012.

Besim ATALAY, Maraş Tarihi ve Coğrafyası, İstanbul 1339, s.58-59.

Rahmi TEKİN, Zülkadir Beyliği ve Osmanlı Devleti Zamanında Maraş Vakıfları, Harran Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Şanlıurfa 1996, s.145.

B.Sami BAYAZIT, Kahramanmaraş’ta Bayazıtoğulları (1514-1990), Kahramanmaraş 1998, s.25.

Mehmet ÖZKARCI, Türk Kültür Varlıkları Envanteri, Kahramanmaraş, C.I, Ankara 2007, s.12-18.