Maraş Aslanı

Maraş Aslanı olarak bilinen “Maraş-1”, 1882 yılında Amerikalı bir misyoner olan Henry Marden tarafından Amerikada yayınlanan “Misyonerlerden Haberler” isimli dergide, “Antiquities at Marash, Central Turkey” isimli makalede bilim dünyasına tanıtılmıştır. Çok önemli bir eser olduğunun anlaşılmasının hemen ardından Kahramanmaraş Kalesi kapısında bulunduğu yerinden 1884 yılında alınarak İstanbul Arkeoloji Müzesi’ne, o yıllardaki ismiyle İstanbul Eski Şark Eserleri Muzesi’ne götürülmüştür. Bir süre burada sergilenen heykel 2013 yılında bulunduğu ile Kahramanmaraş’a geri gönderilmiştir. Kahramanmaraş Müzesi’nde, sergilenmekte olan söz konusu heykel, MÖ 9. yy’a tarihlenen Geç Hitit Krallıklarından biri olan Gurgum’a ait Anadolu Hiyeroglif Yazılı (Luvice) önemli bir kapı aslanı orthostatıdır. Buluntu yeri hakkında bilgiler bulunmamakla birlikte Dulkadiroğlu Beyi Alaüddevle Bozkurt Bey (1480-1515) zamanında kaleye eski eserlerin toplandığı ve gömüldüğü bilgisi bizlere, bu eserin de aynı zaman aralığında kaleye taşınmış olduğunu akıllara getirmektedir.

Bazalttan yapılmış aslan heykelinin uzunluğu 73 cm, yüksekliği 41 cm ve genişliği 25 cm‘dir. Aslan heykelinin sağ tarafını neredeyse tamamen kaplayan Luvice altı satırlık yazıt yer almaktadır.

Yazıtın Hawkins tarafından yapılan çevirisi:

1. Ben hükümdar Halparuntiya, Gurgum Kralı, yönetici Larama’nın oğlu,
2. Kahraman Halparuntiya’nın torunu, kahraman Muwatalli’nin torunun oğlu, hükümdar Halparuntiya’nın torununun torunu,
3. Kahraman Muwizi’nin torununun torununun oğlu, yönetici Larama’nın soyundan,
4. Tanrılar tarafından sevilen kral, insanlar tarafından bilinen, ünü aşmış, sevilen, ulu, tatmin eden(?), bal gibi kral. Beni babamı tanrılar sevdi ve beni babamın tahtına oturttu.
5. Tarhunza’nın ve Ea’nın izniyle harap (yerleri) düzelttim ve köylere(?) yardım ettim(?). Beni tanrılar […]tis Duruşma ve IPA’dan Runtiyas hükümdar yaptı, ve ben (benim) adaletimle onlar …tı… ve benim için bu … […
6. […] …yerde ben…tım, benden önce … getirdiler. Ama IPA’dan Runtiyas bana ne tür vahşi hayvan getirdi
7. atalarım [… ifadeleri geçmektedir.

Yazıttan anlaşılacağı üzere aslan heykelini yaptıran Gurgum Kralı III. Halparuntiya’dır. Yazıtın ilk üç satırında Kral Halparuntiya’nın sekiz nesil gerisine gidilmekte ve eksiksiz bir soy ağacı tanıtılmaktadır. Yazıtın devam eden satırlarında ise Kral Halparuntiya kendisinden övücü sözlerle bahsetmekte ve halkına sağladığı fiiliyatlar hakkında bilgiler vermektedir. Benzer heykellerde olduğu gibi bu eserde de kralların kahramanlaştırılmış olduğunu ve heykel sanatının önemli bir propaganda aracı olarak kullanıldığını görmekteyiz.

Yazıtta Halparuntiya kendinden önceki kralları sayarken iki Halparuntiya ismine daha ulaşılmaktadır ve soy ağacı tanımlamalarında önemli ipuçları sunmaktadır. Asur Kralı III. AdadNirari’nin Kahramanmaraş ili Pazarcık ilçesi sınırları içerisinde MÖ 805 yılında diktirdiği stelinde Gurgum Kralı Palalam oğlu Qalparuda ismi geçmektedir. Bazı araştırmacılara göre Palalam (Asurca) ile II. Larama (Hiyeroglif-Luvice) aynı kişidir ve bu durumda stelde Qalparuda olarak geçen kişinin Larama oğlu Halparuntiya olmalıdır. Luvi Hiyeroglifli Gurgum yazıtlarından, Gurgum kral isimlerinin geçtiği başka yazıtlı heykeller de bulunmaktadır. Bunlar, bilim dünyası tarafından stilize edilmiş ve MARAŞ 1, MARAŞ 4, MARAŞ 8, MARAŞ 16 ve MARAŞ 17 isimleri ile bilinmektedir.

Her ne kadar bu aslan heykelinin nereden getirtildiği tam olarak bilinemese de orijinal yeri tanrılara adanan kutsal bir alan veya krallık merkezi olmalıdır. 2017 yılında Kahramanmaraş ili Onikişubat ilçesi, Pınarbaşı Mahallesi Sumbullu mevkii olarak geçmekte olan tepelik alanda “MARAŞ 17 Steli” olarak literatüre kazandırılan bir heykel bulunmuştur. Söz konusu heykel Kahramanmaraş Kalesi’ne kuş uçumu yaklaşık 6 km uzaklıkta tespit edilmiştir. Aslan heykelinin Alaüddevle Bozkurt Bey zamanında kaleye taşınmış olduğu bilgisi, MARAŞ 17 Steli ve aslan heykeli; henüz tam olarak lokalize edilemeyen Gurgum Krallığı merkezinin Kahramanmaraş Kalesi ve yakın çevresinde aranması gerektiğini göstermektedir. İleride Kahramanmaraş Kalesi’nde yapılacak arkeolojik kazıların eksik kalan bilgileri tamamlayacağından hiç şüphe bulunmamaktadır.